پایین بودن تولید عامل اصلی افزایش قیمت خودرو، دلالان چگونه سیستم قرعه کشی خودرو را دور می زنند؟! - مجله لیست پیوند

گروه اقتصادی خبرنگاران، قرعه کشی خودرو جدیدترین راه چاره برای سامان دهی بازار به هم ریخته خودرو بود. قیمت گذاری و طرح های ثبت نامی که پیش از این برای کنترل و جلوگیری از افزایش قیمت یا کوتاه کردن دست دلالان به کار گرفته شده بود ناکارآمد و بی اثر بر این بازار بود. این بار در هیاهوی بازار خودرو بخت قرعه کشی باز شد تا با توسل به روش قرعه کشی بخت متقاضیان خودرو اینگونه باز شود، بی آنکه این بار رد پای دلالان و سوداگران بر این بازار باقی بماند، اما این بار باز هم تردید های جدی از دست به کار شدن دلالان برای رخنه در این بازار به اشکال مختلف ایجاد شده است. آلبرت بغزیان؛ اقتصاددان و عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران این تردید را از منظر کارشناسی برررسی کرده است.

بعد از قرعه کشی خودرو برخی از کارشناسان معتقدند نزدیک به 1200 میلیارد تومان رانت ایجاد شده است، با توجه به شروطی اعلامی برای خرید آیا می توان این مورد را تایید کرد که قرعه کشی خودرو این بار هم ایجاد رانت کرده است؟

مساله بازار و صنعت خودروسازی ایران با قرعه کشی یا ثبت نام اینترنتی و قیمت گذاری دستوری برطرف نمی شود، هنگامی تولید محدود است و هم مصرف کنندگان واقعی و هم سوداگران برای سرمایه گذاری متقاضیان خودرو هستند، چگونه می توان باور کرد با میزان محدود قرعه کشی خودرو فقط به دست مردم برسد و با شرط های اعمال شده صد درصد دست دلالان از رسیدن به این خودرو ها کوتاه شده است؟ صف کشی ها و ثبت نام ها که آنگونه افتضاح بالا آورد و قبل از اینکه سایت برای ثبت نام باز شود شب قبل عده ای راحت ثبت نام کرده بودند و تمام! با اینکه این روال غلط بود تداوم داشت و دلالان بر بازار خودرو مسلط شدند. خودرو های ثبت نامی هم به صورت عادلانه و در یک زمان مشخص به مردم داده نشد، عده ای خودروی خود را زودتر تحویل دریافتد و عده ای معطل ماندند، به هر حال آنچه در این بخش تا کنون مشهود بوده بی عدالتی محض است.

اصولا قرعه کشی خودرو در کشور ما مسبوق به سابقه است؟ این مدل قرعه کشی مشکل شرعی ندارد؟

هیچ جای دنیا خودرو را به صورت قرعه کشی نمی فروشند، حالا در ایران رسم شد موضوع دیگری است. از سوی دیگر، چون به بحث شرعی بودن اشاره کردید به این موضوع باید اشاره کنم که در مواردی، چون تخم مرغ شانسی که نمی دانیم داخل آن چیست ممکن است حکم شرعی پیدا کند، اما قرعه کشی خودرو که بدتر از تخم مرغ شانسی است چرا که مثل روز روشن بود که از این قرعه کشی خودرو بیرون می آید، نه چیز دیگری، بنابراین اتفاقا به نظر می رسد فق ها باید در باره این موضوع نظر بدهند که آیا خلاف شرعی اجرا شده خیر؟ به هر حال اگر از بحث شرعی این موضوع که تخصص ما نیست بگذریم این سوال مطرح است که رانت یا امتیازی که به برندگان داده شده چگونه قابل توجیه است؟ چرا که خودرو در ایران کالای سرمایه ای است که به برخی داده می شود در صورت فروش آن بعد از یک سال هم باز فروشنده سو می کند، لذا این بار برای عده ای سود با روش دیگری ایجاد شده است.

آیا با قرعه کشی خودرو فاصله بین قیمت کارخانه تا بازار آزاد کم خواهد شد؟

به هیچ وجه. چرا که تولید کم و متقاضی زیاد است. 25 هزار خودرویی که اگر به دست مردم بدهند چه سر وقت یا دیرتر از زمان اعلام شده نه باعث شکسته شدن فاصله قیمتی بین کارخانه و بازار می شود نه چیز دیگری. به نظر بنده هم همه این کار ها فیلم دیگری است که دست اندر کاران عرصه خودور این بار بازی کردند تا با این عنوان که قصد ما کم کردن دلالی و واقعی کردن قیمت به نفع مشتری است فعلا تنش را از بازار دور کنند. در حالی که قطعا فروش این خودرو ها بعدا داستان می شود و افزایش قیمت آن کار دست بازار می دهد و باز هم شاهد سر و کله دلالان این بار از دریچه قرعه کشی خودرو خواهیم بود. تا زمانی که تولید خودرو به شرایط قبلی نرسد که خودرو ساز برای فروش آن به مردم التماس کند شاهد اختلاف قیمت خواهیم بود. در نهایت کسانی که به این سهمیه ها دسترسی دارند یک بار دیگر با روش های غیر کارشناسی و فشل از مزیت رانت استفاده می کنند.

کاهش واردات خودرو این بخش را دچار محدودیت های زیادی کرده است وقتی خودروی خارجی هم وارد نشود و مشتری چاره ای جز خرید داخلی نداشته باید ریش و قیچی دست خودرو ساز است لذا همین است که هست! تحریم ها و مسائل دیگری نیز باعث شده خودرو ساز نتواند جوابگوی سیل متقاضیان خودرو باشد، به هر حال هر سال عده ای از جوانان به سن رانندگی کردن می رسند و می خواهند خودرو داشته باشند این بخش در کنار سایر تقاضا های بازار آیا با قرعه کشی می تواند آرامش را در بازار حاکم کند؟ قطعا کسی که خودروی قرعه کشی شده را می برد یعنی فاصله بین قیمت خودرو داخل کارخانه تا بازار خودرو را به جیب زده و سود برده است، در چنین فضایی که توزیع نا عادلانه است و بی عدالتی به شکل دیگری اتفاق افتاده و هر کسی نمی توانسته شانس برنده شدن را داشته باشد آیا می توان گفت رانتی ایجاد نشده و سر و کله دلالان پیدا نمی شود؟

بنابراین این قسمت هم قابل پیش بینی بوداما این طرح همانند سایر طرح ها اشکالات مختلفی دارد، چرا که پیش بینی نشده آیا خرید و فروش خودروی قرعه کشی شده محدود می شود یا خیر؟ قطعا با فروش وکالتی مشخص است که این بار هم دلالان در بازار حضور پررنگی دارند. خودروساز کاری به این مقوله ندارد که خودرو وکالتی واگذار شده ماشین را به شخص دوم تحویل می دهد، حتی قوه قضائیه نیز نمی تواند بر اساس قانون وکالت شخص را تحت تعقیب قرار دهد، بنابراین قوه قضائیه هم نمی تواند خودروی وکالتی فروخته شده یا خریدار را محکوم کند، پس قوه قضائیه هم شاکی نیست، فروشنده هم شاکی نیست و همه راضی هستند! چه کسی ناراضی است؟ دولت، حتی اگر دولت این فرایند را غیر قانونی بنامد، دولت باز هم آخر سر سود را به دلال رسانده است، چون بسیاری برای دریافت چند میلیون تومان پول خودروی ثبت نامی خود را به دلال یا سرمایه گذار می دهند، بنابراین ماشین را به نام دلال سند زده می شود و این دلال است که همچنان فاصله بین نرخ خودروی تحویل گرفته شده از کارخانه تا بازار آزاد یعنی سود لازم را به جیب می زند