زمین گیری صنعت فولاد زیر سایه سنگین حکمرانی بد - مجله لیست پیوند

فولاد بخشی از آهن است و آهن عنصر اصلی در صنعتی شدن کشورهاست. صنعتی شدن کلید حل مسائل مختلف کشورداری است. چون لازمه صنعتی شدن به کارگیری عقل و تدبیر و علم و همه جانبه نگری در کشورداری است. صنعتی شدن بر رشد و توسعه مبتنی بر آمایش سرزمینی محقق می گردد و فولاد ابزار صنعتی شدن است. معنای دیگر این حرف این است که جایگاه فولاد خط دهندگی است و نه خط گیرندگی. یعنی فولاد حل المسائل است و باید بگوید چگونه مسائل آب، برق، گاز و ... حل گردد. اما ما در کشور از فولاد تنها به عنوان بنگاه مالی استفاده می کنیم و هر کسی از راه می رسد بدون تخصص و بینش لازم درباره اداره آن نظر می دهد. این یعنی حکمرانی بد و مشکل فولاد حکمرانی بد است.

در صنعت فولاد دست یابی به ظرفیت 55 میلیون تن تا سال 1404 پیش بینی شده بود. اما پس از 15 سال از زمان معین این منظره زنجیره صنعت فولاد از معدن تا محصول با وجود پیشرفت بخش های مختلف در شرایط نامتوازنی نهاده شد به نحوی که بعضی از حلقه های زنجیره جوابگوی ظرفیت فولاد نبوده و احیای واردات را اجتناب ناپذیر کرد. متاسفانه اهداف سند منظره در زیرساخت های مورد احتیاج صنعت فولاد به علت عدم تحقق سند در دیگر بخش ها به دست نیامد و این صنعت با چالش هایی روبرو شد. عدم تحقق رشد مالی پیش بینی شده 8درصدی، عدم تحقق رشد ارزش افزوده ساختمان و صنعت و شرایط بین المللی باعث شد؛ بازار فولاد مطابق پیش بینی برنامه تحقق پیدا نکند.

عدم پیگیری برنامه ها و اهداف در دیگر بخش ها از جمله پیش بینی های افزایش ظرفیت حمل و نقل ریلی، جاده ای، بنادر و عدم پیگیری برنامه انرژی شامل آب، گاز، برق دیگر چالش های صنعت فولاد شد، به نحوی که مطابق آخرین اطلاعات نیمه اول سال 1400 ظرفیت فولاد خام 41 میلیون تن و فراوری واقعی 13 میلیون تن شد و همین فرایند تا سال 1404 ادامه خواهد داشت. صادرات نیز در 6 ماهه اول سال 1400 معادل یک میلیون و 700هزار تن محصولات مختلف فولادی بوده است. این در حالی است که در سند منظره پیش بینی 20 میلیون تن صادرات سالانه و 35 میلیون تن مصرف داخلی در سال 1404 در نظر گرفته شده است. در کنار این ها در توسعه معادن و تامین مواداولیه نیز با چالش روبه رو هستیم. به رغم اقدامات اجرا شده در زمینه اکتشاف فاصله با هدف بسیار زیاد است. ذخایر معادن قبلی اکتشاف و استخراج شده رو به اتمام است و در ذخایر معادن عمقی نیز اقدام موثری صورت نگرفته و با توجه به احتیاج به تکنولوژی بالا و هزینه، مالی بودن استخراج معادن عمقی احتیاج به مطالعه و آنالیز دارد. در حال حاضر صنعت فولاد برای ادامه حیات خود باید راسا زیرساخت های خود را احداث کند و برای انجام آن حداقل حدود 9 میلیارد یورو سرمایه گذاری مورد احتیاج است. البته برای بازار فولاد باید رشد مالی و ارزش افزوده صنعت و ساختمان رشد قابل قبولی داشته و مبادلات مالی بین المللی برقرار گردد.

می گویند فولاد صنعت آب بر است بنابراین باید محدود گردد. در حالی که کشور سالانه بین 300 تا 500 میلیارد متر مکعب نزولات آسمانی دارد. اما چقدر از این نزولات استفاده می کنیم؟. واقعیت این است که فولاد مصرف نماینده آب نیست و این صورت مسئله غلطی است که فولاد را صنعتی آب بر می دانند. مدیریت آب کشور از کل آبی که سالانه به صورت نزولات آسمانی عاید کشور می گردد حدود 100 میلیارد متر مکعب را استحصال می نماید. از این مقدار حدود 85 میلیارد مترمکعب در اختیار کشاورزی است و 15 میلیارد آمترمکعب آن در کل صنعت استفاده می گردد. بنابراین سهم همه فولاد ایران از آب استحصال شده کمتر از 2 درصد و سهم آن از کل نزولات آسمانی کشور کمتر از نیم درصد است. بنابراین حتی اگر صنعت فولاد کشور هم تعطیل گردد باز هم مشکل آب آشامیدنی یا کشاورزی حل نخواهد شد. بلکه باید سومدیریت آب حل گردد.

این موضوع در خصوص سایر انرژی ها از جمله برق و گاز هم جاری و ساری است. کسری گازی که در حال حاضر باعث تعطیلی یا نیمه تعطیل شدن صنایع فولاد شده به علت مصرف بی رویه و در واقع اتلاف گاز در بخش خانگی است. اما مسئولین برای تامین گاز مور احتیاج برای این اتلاف ها تصمیم گرفتند گاز فولاد را قطع نمایند که کمتر از 5 درصد مصرف امروز گاز کشور است. یا در خصوص برق خاموشی هایی که صنعت فولاد در تابستان متحمل شد و گفته می گردد سال جاری حتی زودتر و از نیمه اردیبهشت باید منتظر آن باشیم، متاسفانه با هدف مدیریت مصرف برق خانگی انجام شد.

بنابراین می بینید که فولاد در چالش بسیار بزرگ با حکمرانی بد قرار گرفته است. این حکمرانی (اعم از دولت، مجلس، وزارتخانه ها مدیران میانی و ...) در نهایت شکست خورده و فولاد پیروز میدان خواهد بود. با این حال رشد و توسعه فولاد در 1401 و سال های بعد از آن تحت تاثیر این چالش کند خواهد شد هرچند متوقف نخواهد شد.